Küresel siyaset ve Ortadoğu üzerine yaptığı çalışmalarla yakından tanıdığımız Omran Stratejik Araştırmalar Merkezi Türkiye Direktörü Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. Ensar Nişancı ile ABD seçimlerinin Türkiye ile ilişkileri nasıl etkileyeceğini konuştuk. Amerika’nın, yeni dönemde ülkemizi sıkıştırma çabasından vazgeçebileceğini belirten Nişancı, oyun kuran Türkiye’den rahatsız olunduğunu kaydetti.
Amerika seçimlerini nasıl okumalıyız? Amerika’da neler oluyor?
Amerika’daki en önemli gelişmelerden bir tanesi bir geleneğin bozulması oldu. ABD tarihinde ilk defa seçimler sadece sayısal olarak bozulmadı, kültürel olarak da bozuldu. Bundan önce iktidar geçişleri yumuşak olurken artık aradaki yarık çok açıldı ve taraflar karşı kutuplara oturmaya başladılar. Cumhuriyetçiler, Demokratları hainlikle suçlamaya başladılar. Bu enteresan bir dönüşüm. Amerikan siyasal kültüründe büyük bir kutuplaşmaya işaret eden bir durum. İkinci bir sonuç da Cumhuriyetçiler seçim sonuçlarını kabullenemediler. Seçimlerde usulsüzlük ve hile olduğunu iddia ettiler. Sadece seçimleri reddetmekle kalmadılar, demokrasiyi de kabullenmemek gibi bir noktaya taşıdılar. Bu olaylar silsilesi bizi 6 Ocak gününe getirdi.
Kriz devam eder
Asıl şok nerede yaşandı?
Asıl şok Amerika’da bozulan konsensüs daha ileri bir merhaleye taşındı. ABD, bundan önce sorunları dışarıda arıyordu. Medeniyetler çatışması içinde önce radikal Müslümanlar bize karşılar diye iddiada bulundular akabinde bu, tüm Müslümanlara kadar gitti. Sonra problemin zencilerde olduğunu söylediler. Sorun içerde olmaya başlamıştı ama bu sefer ise medeniyetin temel değerlerine karşı ayaklananlar, Beyazlar oldular.
ABD’de kriz devam eder mi?
Benim şahsi kanaatim, bu sadece bir başlangıçtır. Sorun sadece siyasi değil hem sosyolojik hem de psikolojik bir problemdir. Çok katmanlı bir kriz olarak nitelendirebiliriz. Sadece seçimin aritmetik sonuçları üzerine yapılan bir kavgadan değil, doğrudan demokrasi hakkında bir tartışma. Beyazlar, diyorlar ki: “Eğer bizim değerlerimiz kaybedecekse bir demokrasiyi kabul etmiyoruz.” Amerika’da, Avrupa’da olduğu gibi radikal sağ kendini göstermeye başladı. Bunun Amerika’da olması başka bir durum çünkü Amerika dünya siyasetinde ki oyun kuran, kurallarını belirleyen aktörlerden birisi ve bu aktörün kendi içinde bir sorunu oldu.
Amerika, soğuk savaşın bitiminden sonra “Demokrasi, mutlak yönetim biçimi olacaktır. Liberalizm ise sosyal ve ekonomik hayatı belirleyen temel değerler olacaktır” gibi bir manifesto yayınlamıştı. Bunun aslında boş bir argüman olduğu ortaya çıkmaya başladı. Çünkü demokrasi Uganda’da veya herhangi bir İslam ülkesinde değil Amerika’da tehdit altında. Daha önemli olan ise Demokrasinin kurumları değil değerleri tehdit altında kaldı.
Darbeden öte bir şey
ABD’de yaşananları bir darbe girişimi olarak nitelendirmeli miyiz?
Olaya baktığımızda çok organize bir hareket gibi durmuyor. Darbe olabilmesi için iktidarı ikame edebilecek bir organize hareket olması lazım. Liderleri ve yardımcıları olması lazım gelir. Bu protestolar, seçimlere hile ve usulsüzlük karıştırıldığı gerekçesiyle başladı. Meşru bir yönetime başkaldırı değil yönetimin devrini engellemeye yönelik ve seçimlerin anayasaya göre uygulanmadığı itirazıyla yapılmış bir protesto olarak başladı. O yüzden bu bir darbe değil. Ama olayın cereyan etme tarzına ve ulaştığı boyutuna bakacak olursak darbeden öte bir şey. Soğukkanlı bir şekilde baktığımızda fark edeceğiz ki, demokrasinin kalbi olan yerde demokrasiye karşı geliniyor. Ve ayrıca devlet imajı ciddi anlamda zedeleniyor. Mesela protesto yapanlardan birinin ellerinde konfederasyon bayrağı vardı.
Trump’a karşı dijital sansürü nasıl yorumluyorsunuz?
Amerika özgürlükler ülkesidir. Güvenliği ve hak ihlali olmadığı sürece özgürlüğün sınırı yoktur. Özgür düşüncenin, en iyi okulların ve en yoğun sivil toplum faaliyetlerinin yapıldığı ülkelerden birisidir. Böyle bir ülkede Trump’a kısıtlama getirildi.
Trump’a böyle bir kısıtlama getirilmesi manidar. Demokratların sosyal medyaları, radikal sağa, komploculara, kehanetçilere karşı bir önlem almadığı için onlara sitemli. Ve ciddi suçlamalar oldu. Amerikan kongresi basılıyor, şiddet ve ölümler gerçekleşiyor. Ve bunlar sosyal medyadan iyice harlanıyor. Bu yüzden Trump’a yönelik bir tedbir alındı. Basın ve düşünce özgürlüğüne dikkat edilmesi çok önemli ama bunun da bir sınırı olmak zorundadır. Hususi durumlarda sosyal ağların denetlenmesinde faydalar var.
Altyapı çalışması
Amerikan derin devleti bu çatışmada nerede kendisini konumlandırıyor?
Bence Amerikan derin devleti, kişi yönetiminden yeniden kurum yönetimine geçmeye çalışacaktır. Ayrıca Amerika yeni dönemde süper güç rolünü oynayarak dünyanın her yerinde tek yanı olarak düzen kurmaya çalışmayacak. Bu kadar kapasitesi olan bir ülke değil. Onun yerine alanını daraltacak ama etkisini ve gücünü arttıracak, daha öngörülebilir ilişkiler kuracak. Bunu yapmaya çalıştıklarını düşünüyorum. Bunun içinde dikkat ederseniz, Biden gibi bir isim seçildi. Çok yaşlı bir isim. Güçlü bir lider olma potansiyeli var mı? Bence çok zor. Bu seçim Amerikan kurumlarının ön plana çıkması için bir altyapı çalışması olarak görüyorum.
En temel sorun güven
ABD’nin yeni hamleleri ne olacak?
Amerika artık yeniden kurumsal bir yapıya geçecek. Amerika’nın şu an için en temel sorunu: güven. İlk olarak Trump gibi bir adayın seçilmesi ABD’nin müttefiklerinde şok etkisi yarattı. Ve gelişen süreçte Amerika’nın müttefikleri ABD’ye karşı güven kaybederken rakiplerin iştahları kabardı. Öngörülemeyen meseleler umumiyetle bir güven kaybı yaşatır. Ve kongre binasının basılması ile bu güven hiç olmadığı kadar yara aldı. Amerika ilk iş olarak bu güveni yeniden tesis etmeye çalışacak. Yani hem içeride hem de dışarı da oluşan sorunlarla ilgilenecek. Yeni dönemde Amerika’nın şahsen dış dünyada oyun değiştirici müdahaleler yapacağını düşünmüyorum. Mesela bu anlamda Türkiye’nin önünün daha açık olacağını düşünüyorum. Bu durum Avrupa için de söz konusu. ABD’nin süper güçten büyük güç raddesine inmesi, yeni güç odakları oluşturacak.
Kaynak:yeni akit
Yorum Yazın